Orange wine

for the Dutch...

Voor velen onbekend en toch al ouder dan Rome.

in de wijnwereld beschreven met termen als:

macerated white wine
skin contact white wine
skin fermented white
amber wine of ...
orange wine

De meest gebruikte naam is orange wine ofwel, oranje wijn. En toch, skin contact white wine is vaker correct.

Maar wat is het en wat betekenen die termen? Geen sinaasappels, geen kleurstoffen en geen trucjes. Het betreft een zeer oude wijnstijl die wat verloren is geraakt en naast rood, rosé en wit de 4e wijnkleur geeft. Voor uitleg over termen zie ook het woordenboek

Slovenie heeft een eeuwenoude traditie in het maken van deze wijnen en produceert kleinschalig, zeer bijzondere wijnen zoals je die niet eerder proefde.

Wat is orange wine?

Eerst de eenvoudige uitleg, orange wine is een witte wijn gemaakt als een rode wijn. Bij reguliere witte wijnbereiding worden de witte druiven (en bij rosé de blauwe druiven) direct na het plukken geperst en wordt er wijn gemaakt van het sap door dit te vergisten (fermenteren). De schillen en pitjes worden dus verwijderd uit het proces direct na het persen.

Bij rode wijn bereiding worden de blauwe druiven alleen gekneusd (vroeger plette men de druiven met blote voeten) en wordt het geheel gefermenteerd. Tijdens het fermentatie proces zijn de blauwe schillen dus nog aanwezig. Naast kleur (de wijn wordt rood) worden er ook heel veel andere stoffen onttrokken aan de schillen en de zaadjes; geur en smaakstoffen, tannines, fenolen en vele andere moleculen.

Wanneer je witte druiven niet direct perst maar slechts kneust en betrekt in het fermentatieproces zoals bij het maken van rode wijn, ontwikkelt zich, onder bepaalde voorwaarden, een prachtige oranje kleur en wordt de wijn veel intenser van geur en smaak. De onttrokken tannines geven ook een veel voller mondgevoel.

De orange wine is langzaam op z'n weg terug. Veel van de betere restaurants in de wereld zullen er al1 op de wijnkaart hebben staan.

De meeste mensen die voor het eerst een slok nemen hebben een 'wow' ervaring, ik kan de mijne nog goed herinneren, ik was direct fan. Die eerste wijn, een Zelen, dronken we in Hisa Franko (recent 2 michelin sterren ontvangen) en is nog steeds een favoriet. Net als bij rood, wit en rosé zijn er ook bij de orange/skin fermented wines enorme verschillen en zijn dus ook zeker niet allemaal goed. Als je orange wine gaat drinken zorg dat je dan een wijn drinkt die goed is en recht doet aan de stijl. Met Aldovino heb ik een selectie gemaakt van goede kwaliteit.

Om de stijl en kwaliteit van wijn in zijn algemeenheid te begrijpen en te kunnen beoordelen is het nodig om het gehele wijn bereidingsproces te ontleden. Tegenwoordig is wijn voor een groot deel te begrijpen en te verklaren maar het blijft een echt natuurproduct.

Variabelen tijdens de wijnbereiding

Onderstaand een aantal algemene variabelen waarmee een wijnmaker kan sturen in het wijn bereidingsproces. Op elk van onderstaande onderdelen kan hij of zij invloed hebben en ze zijn allen bepalend voor het resultaat.

Dit nog afgezien van het klimaat, de ligging van de wijngaard, de bodem, de plaatsing ten opzichte van de zon en het management van de wijngaard...al zijn die ook allemaal heel bepalend.

variabelen:

gebruikte druivenras

rijpheid bij plukken

net rijp
volrijp
overrijp

contact met zuurstof

tijdens bereiding
bij rijping

Duur van schil (steeltjes?) inweking

Sulfiet gebruik

minimaal/geen
gecontroleerd

Vaten bij fermentatie en/of rijping

inox
cement
hout
volume

Gisten

natuurlijk
gekweekt

temperatuur tijdens vergisting

malolactische vergisting

rijpen op droesem

mengen / blending

filtreren

stabiliseren

Er is geen vastomschreven definitie voor orange wine en er is geen Europese regelgeving over. Erger nog, de meeste wijnen in dit genre zijn niet echt orange. Vandaar ook de andere termen die gebruikt worden en daarmee de verwarring.

Dit zijn er eigenschappen die de meeste orange wines gemeen hebben:

RAS

Het meest gebruikte druivenras is Pinot Grigio of Pinot Gris. De schil van dit ras is al licht roze/grijzig (vandaar de naam) en geeft kleur aan de wijn na schilweking. Ramato is een klassieke voorbeeld uit Friuli die een prachtige koperkleurige wijn heeft. Bekende witte rassen die regelmatig gebruikt worden zijn:

Pinot Grigio

Rebula (Ribolla Gialla)

Rkatsiteli (Georgië)

Traminer variaties

Vitovska

Zelen

Malvasia

Sauvignon Vert (friulano)

Furmint

Riesling

OOGST

De druiven worden met de hand geplukt. Er wordt laat geplukt zodat er zoveel mogelijk suiker in de druif zit met en een hoger alcoholpercentage in de wijn als gevolg. Dit beschermt de wijn in het proces. Er is meestal sprake van biologische/organic of biodynamische teelt

GIST

De 'eigen' gisten die op de schil leven initiëren een spontane fermentatie. Malolactische vergisting vindt bijna altijd plaats of is niet te voorkomen.

VATEN

De druiven of trossen worden gefermenteerd in

Qvevri (grote aardewerken potten, ingegraven, oorsprong Georgië maar nu ook in Slovenie/Friuli)
Barrique (grote houten vaten 225l) of 500l houten vaten
Concrete or wooden eggs

allen worden afgevuld met wijn om oxidatie te voorkomen of slechts

TEMPERATUUR

De temperatuur tijdens gisting wordt oorspronkelijk niet gecontroleerd (slechts in koele plaatsen gebracht) maar een aantal fermenteert wel in INOX en wordt later op hout gebracht.

SCHILWEKING

De schillen blijven enkele dagen to zelf 6 maanden aanwezig voordat ze gescheiden worden (de meeste rode wijnen hebben 1 tot max. 3 weken schil contact)

De wijnen blijven lang op de droesem rijpen

De wijnen worden slechts van het sediment gescheiden maar worden niet gefilterd dus blijven vaak iets troebel.

Er wordt minimaal of geen gebruik gemaakt van sulfieten.

Sommige orange wines kunnen ongelooflijk goed zijn maar kunnen bij ongeoefende wijnmakers heel onbetrouwbaar zijn en wijnfouten bevatten.

Tegenwoordig wordt er orange wine geproduceerd op meerdere plaatste in de wereld maar de hotspot is Collio in Friuli-Venezia Giulia (Italië) en de aangrenzende gebieden in Slovenie; Goriška Brda, de Vipava vallei, Karst, Sloveens Istrië.

Collio en Goriška Brda hebben een lange geschiedenis in het maken van orange wines maar verloor bijna de oude wijncultuur als gevolg van politieke onrust en modernisering. Tussen 1914 en 1991 zijn etnische Slovenen die in Goriška Brda woonden, van Oostenrijks-Hongaren, naar Italianen, naar Joegoslaven en terug naar Slovenen gegaan. Onder het bewind van Tito moesten de boeren het grootste deel van hun druivenoogst aan een van de staatscoöperaties leveren. Kwantiteit, niet kwaliteit, was het sleutelwoord en de traditionele stijl van gemacereerde witte wijn verdween langzaam terwijl de moderne wijnbereidingstechnologie terrein won.

Voordat de technologie zijn intrede deed, gebruikten de wijnmakers fermentatie op de schil om de wijn gemakkelijker te kunnen persen in de oude mechanische persen. Daarnaast zorgden de tannines uit de schil voor een natuurlijk conserveermiddel en loste het oxidatieprobleem op zodat de familiewijn het hele jaar meeging zonder te bederven. Naast de politieke onrust raakte de techniek en de daarmee gepaard gaande stijl uit de mode in de jaren 60 en 70. Pneumatische persen en gekoelde fermentatietanks gaven een nieuwe wijnstijl. De moderne wijnen zijn echter veel gevoeliger voor oxidatie en microbiologisch verval waardoor er gebruik moet worden gemaakt van sulfieten.

Gelukkig staan de de orange wines weer op de kaart maar zijn bij het grote publiek nog onbekend. In Nederland is het aanbod zeer gering en de kwaliteit zeer wisselend. Daarom besloot ik de mooiste en succesvolle orange wines naar Nederland te brengen.

Orange wines hebben de frisheid aroma's en zuren van witte wijnen maar de structuur en het mondgevoel van rode wijnen. Daarnaast zijn er door de wijnstijl nog vele nieuwe aroma;s te ontdekken.

In 2018 is het eerste en enige boek over orange wines uitgebracht. Een aanrader voor de wijnliefhebber!